Беларуская класіка запатрабаваная! Вось і нядаўна ў аўтарытэтным маскоўскім штотыднёвіку «Литературная газета» з’явілася падборка вершаў Уладзіміра Караткевіча ў новых перакладах на рускую мову. Цікавасць да творчасці Уладзіміра Караткевіча ў іншых нацыянальных літаратурах носіць натуральны характар, грунтуецца на шчырых чытацкіх інтарэсах. Але паўплывала на пашырэнне караткевічаўскай прасторы ў свеце і леташняе 90-годдзе з дня нараджэння класіка.
Паспрабуем і мы следам за творамі У. Караткевіча ажыццявіць вандроўку па розных краінах. Адным словам, давайце паспрабуем зрабіць зусім кароткі агляд некаторых творчых ініціыятыў. Тых, якія ўзніклі літаральна ў апошнія некалькі гадоў у розных краінах свету. Перш-наперш хацелася б узгадаць Сербію і добра вядомую ў Беларусі перакладчыцу, сербскую паэтэсу (а яна яшчэ піша вершы і на рускай і ўкраінскай і, зразумела, на беларускай мовах!), празаіка, бібліёграфа Даяну ЛАЗАРАВІЧ. Яна з’яўляецца перакладчыцай паэзіі Максіма Багдановіча, Янкі Купалы, Якуба Коласа, Алеся Бачылы, Марыі Кобец, Віктара Кажуры, іншых класікаў і сучаснікаў на сербскую мову. І менавіта дзякуючы спадарыні Даяне Лазаравіч караткевічаўская бібліяграфія ў Сербіі папоўнілася амаль на дзесятак публікацый. Першы пераклад з’явіўся на Інтэрнэт-Партале Авів у 2015 годзе. Наступныя публікацыі былі ўжо ў перыядычным друку. У студэнцкім часопісе «Весна» (дзесяты нумар за 2016 год) Д. Лазаравіч надрукавала падборку вершаў Уладзіміра Караткевіча. Затым былі публікацыі ў часопісах «Кніжны прагляд», «Звездані каладвор» — у 2018 — 2020 гг. А таксама — у выдадзенай у Белградзе «Анталогіі беларускай хрысцінскай паэзіі» (2019 год; укладальнік — прафесар Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта доктар філалагічных навук Іван Аляксеевіч Чарота). Відавочна, што з часам у Белградзе з’явіцца кніга выбранай паэзіі ў перакладзе Даяны ЛАЗАРАВІЧ на сербскую мову. Перакладчыца паступова падыходзіць да рэалізацыі гэтага творчага праекта.
.jpg)
Кнігу вершаў У. Караткевіча — чатыры дзесяткі твораў — пераклала на іспанскую мову паэтэса, даследчыца беларускай літаратуры Анхела Эспіноза РУІС. Зборнік павінен пабачыць свет у Беларусі ў Выдавецкім доме «Звязда». І такая практыка надзвычай патрэбная. З дапамогай кніжнай лагістыкі Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі кнігу можна будзе даставіць у розныя краіны, дзе размаўляюць на іспанскай мове. Пра Караткевіча болей шырока даведаюцца ў Венесуэле, Гватэмале, Гандурасе, Данімініканскай Рэспубліцы, Калумбіі, Коста-Рыцы, Мексіцы, Нікарагуа, Панаме, Парагваі, Перу, Пуэрта-Рыка, Сальвадоры, Сахарскай Арабскай Дэмакратычнай Рэспубліцы, Уругваі, Чылі, Эквадоры, Экватарыяльнай Гвінеі. Зборнік беларускага класіка патрапіць таксакма ў буйнейшыя бібліятэкі Іспаніі. Такога характару крокі маглі б быць ажыццёўлены і ў дачыненні да перакладаў класіка на англійскую, французскую, кітайскую і іншыя найболей распаўсюджаныя ў свеце мовы.
У Азербайджане актыўна ўключыліся ў прапаганду творчасці Уладзіміра Караткевіча доктар філалагічных навук Флора НАДЖЫ і маладая перакладчыца Салатын МІРЗОЕВА. Спадарыня Флора ўдзельнічала ў Міжнародным сімпозіўме літаратараў «Пісьменнік і час» у Мінску. А Салатын Мірзоева некаторы час узначальвала Цэнтр культуры Азербайджана ў Беларускім дзяржаўным педагагічным універсітэце імя М. Танка. Іх і іншых іх калег зацікаўленасць беларускай літаратурай і прывяла да таго, што ў апошні час у перакладзе на азербайджанскую мову пабачылі свет апавяданні У. Караткевіча — іх пераўвасобілі Кямран ГАДЖЫЕЎ і Ханым АЙДЫН. Таксама ў друку з’явіліся падборкі вершаў класіка беларускай літаратуры ў перакладзе на азербайджанскую мову. Перакладчыкі — Ібрагім ГУЛІЕЎ, Айдан ХАНДЫН, Нізамі БАЙРАМЛЫ. «Мы яшчэ да юбілея паспеем выдаць кнігу Уладзіміра Караткевіча», — паведаміла зусім нядаўна ў Беларусь спадарыня Флора Наджы. Дарэчы, у Азербайджане ў выдадзенай летась анталогіі беларускай дзіцячай літаратуры ў перакладзе на азебайджанскую мову надрукавана і казка У. Караткевіча «Чортаў скарб». Перакладчык — Фізулі АСКЕРЛІ, доктар філасофіі ў галіне філалогіі, дацэнт кафедры выкладання і тэхналогіі літаратуры Азербайджанскага дзяржаўнага педагагічнага ўніверсітэта. Спадар Фізулі Фейруз Аскерлі з’яўляецца аўтарам многіх кніг, прысвечаных нацыянальным дзіцячым літаратурам свету, а таксама перакладчыкам на азербайджанскую мову твораў пісьменнікаў Расіі, Казахстана, Украіны, Туркменістана, Эстоніі, Грузіі, Малдовы. Швецыі, Літвы. А ў «Анталогію беларускай дзіцячай літаратуры», якую ён адзін пераўвасобіў на азербайджанскую мову, увайшлі, акрамя казкі Уладзіміра Караткевіча «Чортаў скарб», і творы Аляксея Дударава, Пятра Рунца, Уладзіміра Ліпскага, Генадзя Аўласенкі, Алеся Бадака, іншых беларускіх паэтаў і празаікаў. Шкада, што літаральна некалькі месяцаў назад Фізулі Аскерлі пайшоў з жыцця…
Дарэчы, казка «Чортаў скарб» зацікавіла ў апошні час перакладчыкаў з розных краін. Яе пераўвасобілі на кітайскую (перакладчык — СУНЬ Фаньці), чувашскую (перакладчык — народны паэт Чувашыі Валеры ТУРГАЙ), марыйскую (пераклаў Юрый САЛАЎЁЎ), чачэнскую (перакладчык — Адам АХМАТУКАЕЎ), казахскую (перакладчыца — Уміт ТАЖКЕН) і іншыя мовы. Некалькі слоў пра казахскую літаратуразнаўцу і перакладчыцу Уміт ТАЖКЕН, якая нарадзілася ў 1949 годзе. Аўтар кніг «Узыходжанне да Абсалюта», «Сакралізацыя памяці», «Лаза тамарыска», «Бег памкненняў», іншых выданняў. На казахскую мову спадарыня Уміт пераклала апавяданні беларускіх празаікаў Алеся БАДАКА, Алены МАЛЬЧЭЎСКАЙ, рускага празаіка Генадзя ДАРОНІНА, які жыве і працуе ў Мінску. Будзем спадзявацца, што казка «Чортаў скарб», надрукаваная ў часопісе «Жулдыз» у перакладзе на казахскую мову, — не адзіны твор У. Караткевіча ў полі зроку перакладчыцкай зацтікаўленасці Уміт Тажкен.
A ў Туркменістане «творчай пляцоўкай» для знаёмства з творчасцю Уладзіміра Караткевіча стаў літаратурна-мастацкі часопіс «Дунья эдэбіяты» («Сусветная літаратура»). На старонках гэтага выдання надрукавана (у чацвёртым нумары за 2020 год) падборка з чатырох вершаў Уладзіміра Сямёнавіча Караткевіча ў перакладзе Джумагельды МУЛКІЕВА. Раней на старонках «Дунья эдэбіяты» былі надрукаваны пераклады паэзіі і прозы беларускіх пісьменнікаў Змітрака БЯДУЛІ, Янкі КУПАЛЫ, Якуба КОЛАСА, Сяргея ЗАКОННІКАВА, Міколы МЯТЛІЦКАГА, Алеся БАДАКА і іншых паэтаў і празаікаў. У звязку з перакладным часопісам — і яшчэ адна цікавая акалічнасць. У гэтым выданні У. Караткевіч друкаваўся па-беларуску. У юбілейны для класіка туркменскай літаратуры МАХТУМКУЛІ год «Дунья эдэбіяты» па-беларуску надрукавала перакладзены У. Караткевічам твор туркменскага класіка «Будучыня Туркменіі».
Канешне ж, публікацыі твораў класіка беларускай нацыянальнай літаратуры Уладзіміра Караткевіча на мовах іншых народаў свету ў апошнія гады, калі адбываецца пэўная стагнацыя кнігавыдавецкага рынка, калі змяншаюцца наклады літаратурна-мастацкіх газеты і часопісаў, а таксама іх перыядычнасць, не носяць шырокамасштабнага характару. Пэўна, па сённяшнім часе варта было б стварыць пэўную праграму агульнадзяржаўнага характару. Напрыклад, з такой назвай: «Прапаганда творчасці Уладзіміра Караткевіча ў свеце». І ў першую чаргу гэта павінна быць скіравана на арганізацыю перакладу і далейшае выданне такіх твораў, як аповесці, раманы «Дзікае паляванне караля Стаха», «Чорны замак Альшанскі», «Каласы пад сярпом тваім», «Чазенія», «Нельга забыць», публіцыстычная кніга «Зямля пад бялымі крыламі»... Але, несумненна, вырашыць гэтую задачу можна толькі агульнымі дзяржаўнымі і грамадскімі зацікаўленнямі.
І зусім ужо з апошняга, пра што ўдалося даведацца літаральна днямі... У Вільнюсе ў перакладзе на літоўскую мову, якія ажыццявіў Вітаўтас ЖЭЙМАНТАС, пабачыла асобнае кніжнае выданне казкі У. Караткевіча «Чортаў скарб». І яшчэ: малады перакладчык Сунь ФАЙЦІ (жыве ў Мінску і вучыцца ў Беларускім дзяржаўным універсітэце) завяршае пераклад на кітайскую мову неўміручага твора Уладзіміра Караткевіча «Дзікае паляванне караля Стаха».
Інфармацыя падрыхтавана па матэрыялах "Звязда"
Творы класікаў беларускай літаратуры, а таксама сучасных айчынных пісьменнікаў можна набыць у гандлёвых аб'ектах РУП "Белсаюздрук".